ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Εισαγωγική ομιλία μίας επιτυχημένης εκδήλωσης του 1ου Γυμνασίου Σητείας την 17.3.08 με θέμα «έφηβοι και διαδίκτυο», που πραγματοποιήθηκε στο χώρο του σχολείου με αθρόα συμμετοχή γονιών και εκπαιδευτικών. Θερμά ευχαριστήρια στους εισηγητές Χρήστο Πανταζή και Σταυρούλα Δελημπαλταδάκη.
Απόστολος Τζίφας, Διευθυντής 1ου Γυμνασίου Σητείας.
Σας ευχαριστώ όλους για την παρουσία σας στη σημερινή εκδήλωση του Σχολείου στο μικρό, ίσως άβολο αλλά ζεστό λόγω εργασιών των μαθητών μας χώρο του σχολείου. Ευχαριστώ επίσης τους εκλεκτούς εισηγητές που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας για τη συμμετοχή τους στη σημερινή εκδήλωση.
Σας επισημαίνουμε ότι εμείς ανοίγουμε το φάκελο ενός σοβαρού θέματος ή αν θέλετε και ενός σοβαρού προβλήματος. Κάνουμε μία πρώτη και άμεσης προτεραιότητας προσέγγιση, όπως είναι η ασφάλεια στο διαδίκτυο. Το θέμα δε θα κλείσει. Θα επανέλθουμε με θέματα, όπως εκπαίδευση και διαδίκτυο.
Σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα « Καθημερινή» της 4.3.2008 το 97% των νέων σερφάρουν. Οι μισοί αγνοούν τους κινδύνους. Το 65% σερφάρει από το σπίτι του. Το 75% των αγοριών προτιμάει να επισκέπτεται σελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο, δωμάτιο ανοιχτής συνομιλίας ( chat rooms). Ενώ το 84% των κοριτσιών προτιμάει σελίδες μόδας, παιχνίδια και ηλεκτρονικά καταστήματα. Το 11% έχει παρενοχληθεί τουλάχιστον μία φορά από άγνωστο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις βιασμών από γνωριμίες στο chat room. Τα παιδιά ενημερώνονται: 80% από τα ΜΜΕ. Το 22% από τους φίλους. Το 17% από το σχολείο, ενώ ένα 9% από γονείς και οικογένεια.
Το διαδίκτυο προσφέρει εκπαίδευση και είναι ένα μέσο γραμματισμού, σύγχρονης μάθησης και ψυχαγωγίας. Λόγου χάρη στη μάθηση η διδασκαλία είναι μαθητοκεντρική και όχι δασκαλοκεντρική. Ο μαθητής δεν είναι μόνο ακροατής, αλλά και συνεργάτης στην ανακάλυψη της γνώσης. Δεν απομνημονεύει, αλλά ερευνά και ανακαλύπτει. Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα σήμερα να αντλούν πληροφορίες και γνώσεις από πολλές πηγές, οι οποίες είναι πολλές φορές πιο επίκαιρες και πιο έγκυρες από εκείνες που περιέχονται στα σχολικά εγχειρίδια. Στο σύγχρονο σχολείο δεν μπορούν πια οι εκπαιδευτικοί να είναι αποκλειστική πηγή γνώσης, αλλά είναι ανάγκη να αποτελούν τους «διαμεσολαβητές» αυτής, διευκολύνοντας τους μαθητές να την προσεγγίζουν διερευνητικά και να την κατακτούν αυτοδύναμα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 4.3.08. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με τη συνεργασία του γεωφυσικού Ηλία Κουτσούκου υλοποιεί πρωτοποριακό πρόγραμμα. Θέμα για τους μαθητές η αντισεισμική προστασία. Οι μαθητές μπροστά στον υπολογιστή προσπαθούν να εφαρμόσουν αυτά που άκουσαν στις προηγούμενες ενότητες μέσω της εικονικής πραγματικότητας τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι.
Η μάθηση μέσα από την εικονική πράξη, μάθηση με αναστοχασμό, μάθηση μέσα από τη μελέτη περιπτώσεων, μάθηση μέσα από την εξερεύνηση αλλά και τυχαία μάθηση είναι σημαντική εκπαιδευτική διαδικασία.
Εκτός από την ανάγκη απόκτησης δεξιοτήτων διαχείρισης της πληροφορίας, μαθητές και εκπαιδευτικοί μπορούν να κατασκευάζουν ιστοσελίδες με σκοπό την ενημέρωση, διαφήμιση και προβολή δραστηριοτήτων και εργασιών του σχολείου τους σε τοπικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστοσελίδα του 1ου Γυμνασίου Σητείας ( 1gym-siteias las.sch.gr ) ο καλύτερος δικτυακός σχολικός τόπος στο νομό μας και επιλεγμένος σχολικός δικτυακός τόπος πανελλαδικά από τους χρήστες του σχολικού δικτύου. Εκεί θα βρούμε:
Συμπερασματικά, είναι αξιοσημείωτο το δημοσίευμα της εφημερίδας « Καθημερινή» της 10. 2. 08, σελ. 31 με τίτλο: Αλλάζει διεθνώς το DNA της εκπαίδευσης. Η φιλοσοφία που κομίζει το διαδίκτυο είναι ότι ο καθένας έχει διαθέσιμη όλη την πληροφορία σωστή ή λάθος. Το σχολείο πρέπει να βγάζει πλέον πολίτες με κρίση. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού θα είναι να κατευθύνει τα παιδιά σε ένα ορθολογικό τρόπο σκέψης. Μπορεί οι υπολογιστές να γίνουν ο Δούρειος Ίππος για τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα
Ψυχολόγος – παιδαγωγός, οικογενειακή σύμβουλος
Ένα νέο φαινόμενο της εποχής μας, που προβληματίζει γονείς και εκπαιδευτικούς, είναι η πολύωρη και συχνά επιβλαβής χρήση του Διαδικτύου από τους Εφήβους. Τα ποσοστά που αναφέρονται στις έρευνες είναι τρομαχτικά: ένας στους έξι Έλληνες εφήβους έχει προβλήματα από τη χρήση του Διαδικτύου κι ένας στους εκατό έχει πλέον εθιστεί και χρήζει άμεσης απεξάρτησης. Προσπαθώντας να περιγράψουμε το φαινόμενο, θα πρέπει καταρχάς να πούμε ότι πρόκειται για ένα νέο τρόπο επικοινωνίας αλλά και διαδραστικής διασκέδασης, στον οποίο οι σημερινοί έφηβοι έχουν πρόσβαση, χωρίς ιδιαίτερη εποπτεία στον χρόνο που αναλώνουν στο διαδίκτυο, αλλά και στις ιστοσελίδες που επισκέπτονται. Οι περισσότεροι έφηβοι σήμερα έχουν στο δωμάτιό τους υπολογιστή με σύνδεση στο διαδίκτυο, όπου ασχολούνται με παιχνίδια ομαδικά, τα λεγόμενα «on stage games», παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων (massively multiplayer online role playing games), μπαίνουν σε chatrooms κι ενίοτε αναζητούν πληροφορίες για να καλύψουν τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες.
Τα ομαδικά παιχνίδια στο Διαδίκτυο έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τα επιτραπέζια παιχνίδια μεταξύ φίλων. Τα περισσότερα περιέχουν βία, οι έφηβοι «διασκεδάζουν» χτυπώντας κι εξολοθρεύοντας ηλεκτρονικά θύματα, δεν επιτρέπουν καν την όποια μορφή επικοινωνίας μεταξύ των παιχτών, η νίκη που μετριέται συνήθως με πόντους, γίνεται αυτοσκοπός και ο έφηβος μέσω αυτής της «διασκεδαστικής» ενασχόλησης, αφενός τραυματίζεται ψυχικά κι αφετέρου οδηγείται σταδιακά σε αποξένωση από την πραγματική ζωή.
Τα παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων, μπορεί να αποβούν ακόμη πιο επικίνδυνα. Σχετικά πρόσφατο παράδειγμα ο 15χρ μαθητής από τα Ιωάννινα, που ακολουθώντας τις οδηγίες ενός τέτοιου παιχνιδιού, αποπειράθηκε συνθήκες πραγματικού απαγχονισμού στον εαυτό του μόνο και μόνο για να γευτεί την ηδονή, την έκσταση και την ευεξία που προκαλεί, όπως υποστήριζε το παιχνίδι, η ασφυξία. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι ήταν ένας χαρούμενος, άριστος μαθητής, χωρίς οικογενειακά ή ψυχολογικά προβλήματα! Πειραματίστηκε απλώς με ό,τι διάβασε στο Διαδίκτυο, ακολουθώντας την τάση της εποχής…
Η παρουσία των εφήβων δε στα λεγόμενα chatrooms είναι εντυπωσιακά μεγάλη…Εδώ μπορούν εύκολα με ένα ψευδώνυμο, έναν κωδικό, να φτιάξουν προφίλ (ένα σύντομο κείμενο στο οποίο περιγράφουν τον εαυτό τους αλλά και τα άτομα που αναζητούν), ώστε να επιτεύξουν περισσότερες «γνωριμίες». Συχνά αλλοιώνουν τα στοιχεία που αφορούν την ηλικία και την εμφάνισή τους, ακόμη και το φύλο τους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πόσο «ουσιαστική» μπορεί να είναι μια τέτοια «επικοινωνία» και πώς εκπαιδεύονται οι έφηβοι να προσεγγίζουν τους συνανθρώπους τους. Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη μορφή σύγχρονης απομακρυσμένης επικοινωνίας. Μέσω αυτής συχνά οι σημερινοί νέοι βιώνουν την φιλία, που πλέον τείνει να επαναπροσδιοριστεί. Θεωρούν φίλους τους άτομα που δεν έχουν συναντήσει, που ζουν σε διάφορα μέρη του πλανήτη και που δεν μπορούν να διαπιστώσουν το φύλο ή την ηλικία τους. Συχνά δε τους εμπιστεύονται περισσότερο κι απ’ ότι τον οικογενειακό ή κοινωνικό τους περίγυρο!
Η λελογισμένη, από άποψη χρόνου, χρήση εβδομαδιαίως του Διαδικτύου από τους Εφήβους, ορίζεται από τους επιστήμονες στις δέκα ώρες. Όλες οι μέχρι τώρα έρευνες, μαρτυρούν πως οι έφηβοι βρίσκονται στο διαδίκτυο, τουλάχιστον 20 ώρες την εβδομάδα!
Αποτέλεσμα της ολοένα κι αυξανόμενης χρονικά χρήσης του διαδικτύου, είναι η εξάρτηση των εφήβων απ’ αυτό. Πλέον μιλάμε για μια νέα μορφή εθισμού, μια νέα νόσο, που έχει θορυβήσει την επιστημονική κοινότητα σ’ όλο τον πλανήτη. Τα περισσότερα νοσοκομεία πλέον στις πρωτεύουσες τουλάχιστον, διατηρούν ξεχωριστές κλινικές για την αντιμετώπισή της. Ο Εθισμός από το Διαδίκτυο, είναι η ενασχόληση του ατόμου μ’ αυτό, προκειμένου να αντλήσει ικανοποίηση με την ταυτόχρονη αύξηση του χρόνου χρήσης, σε βαθμό που να μη μπορεί να το ελέγξει ο ίδιος ο χρήστης, ο οποίος δεν συνειδητοποιεί καν ότι έχει ήδη εθιστεί.
Το φαινόμενο δείχνουν οι έρευνες ότι είναι συχνότερο στ’ αγόρια, σε μονογονεϊκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες ή υπερκινητικά παιδιά και τα μοναχοπαίδια. Συνήθως, πριν την εμφάνιση της εξάρτησης από το διαδίκτυο, υπήρχαν κι άλλα κλινικά συμπτώματα σ’ αυτούς τους εφήβους, κι άλλες δηλαδή διαταραχές, όπως αγχώδεις διαταραχές, φοβίες, διαταραχές προσωπικότητας, κατάθλιψη, διάσπαση προσοχής ή στοιχεία αυτισμού.
Αν θέλαμε να αναφερθούμε στα αίτια που οι έφηβοι προσκολλώνται τόσο συχνά πλέον στο διαδίκτυο, θα είχαμε να πούμε πολλά. Ενδεικτικά θα σταθώ σε κάποια απ’ αυτά. Το διαδίκτυο καταρχάς, καλύπτει ψυχολογικές ανάγκες του εφήβου. Σήμερα, ζούμε στην εποχή των γρήγορων ρυθμών, του σκληρού ανταγωνισμού, της υπερκατανάλωσης, της αδιαφορίας για τον συνάνθρωπο, των στυγνών συμφεροντολογικών σχέσεων, της καχυποψίας και της σοβαρής έκπτωσης ηθών και αξιών, που αποτελούσαν θεμελιώδεις λίθους για την ισορροπία και την εύρυθμη λειτουργία, τόσο της οικογένειας, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Όλα αυτά έχουν άμεσο αντίχτυπο στις μεταξύ μας σχέσεις, στη συναισθηματική μας έκφραση και ανάγκη, στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας… Τα νέα παιδιά, ειδικά στις μεγαλουπόλεις, στερούνται σήμερα ερεθισμάτων που για τις προηγούμενες γενιές ήταν αυτονόητα: το ανέμελο παιχνίδι στη γειτονιά, η αθωότητα στο παιδικό φλερτ, η διατήρηση της παιδικής ηλικίας στα χρονολογικά πλαίσια που την ορίζουν, η εμπιστοσύνη προς τους ενήλικες αλλά και την κοινωνία, ο ελεύθερος χρόνος, ο σεβασμός στους ρόλους και την ιεραρχία, οι από κοινού δραστηριότητες με τους γονείς, ακόμη κι αν περιορίζονταν στο χώρο της εργασίας των γονέων, η επαφή με τη φύση, αλλά το κυριότερο, η ουσιαστική επικοινωνία με το οικογενειακό περιβάλλον που τότε ήταν σαφώς ευρύτερο: γιαγιάδες, παππούδες, ξαδέλφια, θείοι και θείες κτλ. Η οικογένεια παλιότερα αποτελούσε για το παιδί μια ευρύτερη ομάδα για να κοινωνικοποιηθεί και να εκπαιδευτεί στο να μάθει να χτίζει σχέσεις αλλά και να εκφράζει τα συναισθήματά του.
Σήμερα τα περισσότερα απ’ αυτά έχουν αντικατασταθεί από υλικά αγαθά που οι γονείς προσφέρουν απλόχερα, συχνά καλύπτοντας τις ενοχές τους, ή μην αντέχοντας να οριοθετήσουν τα παιδιά τους αρνούμενοι κάθε τι παράλογο που τους ζητούν, ή χρησιμοποιούν αυτή την υπερπροσφορά υλικών αγαθών για να εκβιάζουν συναισθηματικά τα παιδιά τους (εγώ που σου προσφέρω τα πάντα…). Δεν έχουν συχνά χρόνο για να ανταλλάξουν τα νέα τους, δεν συναντιόνται συχνά, κι όταν το κάνουν, η ανοιχτή τηλεόραση είναι πάντα κανόνας… Δεν αφουγκράζονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, αλλά προσπαθούν να τα πείσουν να ακολουθήσουν ό,τι είναι πλέον κοινωνικά αποδεχτό, ό,τι θα τους αποφέρει γρήγορα κι εύκολα χρήματα, ό,τι θα συμβάλλει στη βελτίωση της δικιάς τους αυτό-εικόνας. Δεν φροντίζουν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους στο να αντέχουν την επιβολή ορίων και κανόνων, στο διαχωρισμό των ρόλων σε κάθε ομάδα κοινωνικής δράσης, στο να αναπτύσσουν εσωτερικά κίνητρα για τους στόχους τους, στο να μάχονται και να αντέχουν στις δυσκολίες και να μην παραιτούνται. Οι σημερινοί νέοι τα θέλουν όλα τώρα! Πιστεύουν ότι οι γονείς τους εφόσον τους γέννησαν, τους οφείλουν να τους υπηρετούν και να ικανοποιούν κάθε επιθυμία τους. Άραγε, δεν είναι μόνο δικιά μας η ευθύνη γι’ αυτό; Κι αναφέρομαι βέβαια σε όλους μας, τους ενήλικες…Έπειτα αναρωτιόμαστε γιατί τα σημερινά νέα παιδιά δυσκολεύονται να πάρουν σωστές αποφάσεις και συχνά δρουν αυτοκαταστροφικά… Δεν τα εκπαιδεύσαμε κατάλληλα, δεν τους επιτρέψαμε να αναλαμβάνουν τις συνέπειες των επιλογών τους, ώστε να μάθουν να κάνουν σωστές επιλογές. Πόσοι και πόσες από μας δεν έχουμε ψιθυρίσει «έλα, άστο το παιδί, δεν το ήθελε, το λυπάμαι να το ακούω να κλαίει.. μικρό είναι, κάνε του το χατίρι… κτλ κτλ». Από τη δική μας «λύπηση», στην ουσία τη δική μας λανθασμένη πεποίθηση για το πώς ορίζεται η γονεϊκή αγάπη κι υπεύθυνη ανατροφή, καθηλώνονται οι νέοι και οι νέες σήμερα. Τα δικά μας τραύματα από το δικό μας μεγάλωμα και τις δικές μας αδυναμίες να εκπληρώσουμε σωστά το ρόλο του γονέα, πληρώνουν. Φύγαμε από την αυταρχικότητα του παρελθόντος και καταλήξαμε στην άναρχη παιδαγωγική, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μη μας σέβονται, να μη μας υπολογίζουν, να μας προσπερνούν αγνοώντας τις παραινέσεις μας κι αναζητώντας τελικά άλλα πρότυπα, συνήθως εξωοικογενειακά.
Ανέφερα νωρίτερα την συρρίκνωση της παιδικής ηλικίας σήμερα, σαν ένα ακόμη αίτιο που οι έφηβοι ανατρέχουν στο Διαδίκτυο και γαντζώνονται απ’ αυτό. Θα ήθελα να γίνω λίγο πιο αναλυτική, θεωρώντας το πολύ σημαντικό. Τα παιδιά σήμερα, μεγαλώνουν γρήγορα, βιάζονται να μπουν στον κόσμο των ενηλίκων και να μιμηθούν συμπεριφορές τους, εξού και το κάπνισμα, η «μεγαλίστικη» συμπεριφορά τους, αλλά και η πρώιμη σεξουαλικότητά τους. Αναπτύσσουν σχέσεις που προσωμοιάζουν με κείνες των ενηλίκων και που πολύ συχνά είναι ολοκληρωμένες. Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες τόσο στον ψυχισμό τους όσο και στην σωματική τους ισορροπία. Συχνά αυτές οι σχέσεις είναι καταναγκαστικές, χωρίς συναίσθημα, με κίνητρο το να προκαλέσουν την προσοχή, να επιδείξουν ανωτερότητα, να επαναστατήσουν ως προς τον γονέα ή ακόμη και να τον εκδικηθούν. Το αίσθημα του συναισθηματικού κενού και της άσχημης σχέσης με τον εαυτό τους, συχνά μετατρέπεται σε μια μεγάλη ανάγκη αναζήτησης παρηγοριάς κι ανακούφισης στο Διαδίκτυο, μια που όλα εκεί μπορούν να πάρουν την μορφή που ακριβώς ο κάθε έφηβος επιθυμεί (φτιάχνοντας τη δική του φαντασιωσική πραγματικότητα).
Έπειτα ο έφηβος στο Διαδίκτυο αρέσκεται πολύ στο γεγονός ότι καμιά του επιλογή δεν δείχνει να έχει άμεση συνέπεια σε κείνον. Παραχαϊδεμένοι ως είναι, μην έχοντας συνηθίσει να πληρώνουν τα λάθη τους και τις άσχημες αποφάσεις τους, θεωρούν ότι το ίδιο θα συμβεί και στο Διαδίκτυο. Αυτή την ψευδαίσθηση την συντηρεί και η δυνατότητα στο Διαδίκτυο να δηλώνει ο καθένας ό,τι θέλει χωρίς να μπορεί να διαπιστωθεί εύκολα, καθώς η ανωνυμία που του εξασφαλίζει η θέση πίσω από την οθόνη, επιτρέπει τα πάντα…!
Μια άλλη, ακόμη, πολύ μεγάλη αιτία εμφάνισης και εξάπλωσης του φαινομένου αποτελεί το γεγονός ότι μας βομβαρδίζουν εξαρχής για τα οφέλη από την ύπαρξη και τη χρήση του Διαδικτύου, μας το υπερδιαφημίζουν χωρίς να μας καθιστούν γνωστούς και σαφείς στο βαθμό που τους αναλογεί, τους κινδύνους που πλησιάζουν τους εφήβους καθώς το χρησιμοποιούν. Το Διαδίκτυο είναι «παιδί» της παγκοσμιοποίησης. Το βάλαμε στο σπίτι μας, στην καθημερινότητά μας, επιτρέψαμε να σχετίζεται με τα παιδιά μας ίσως και σε παραπάνω χρόνο καθημερινά κατ’ αναλογία από μας, χωρίς στην ουσία να ξέρουμε πολλά γι’ αυτό!
Έπειτα, πριν από μας, πολλές άλλες χώρες είχαν εντοπίσει τα προβλήματα στους εφήβους από την λανθασμένη κι επικίνδυνη χρήση του Διαδικτύου. Δεν λάβαμε όμως έγκαιρα τα μέτρα μας. Ακόμη και τα μαθήματα πληροφορικής που υπάρχουν στα σχολεία μας, δεν στάθηκαν ούτε ικανά, ούτε επαρκή να γνωστοποιήσουν ευρύτερα αυτούς τους κινδύνους και να μας προφυλάξουν.
Επίσης, η άγνοια των γονέων για το διαδίκτυο αποτελεί άλλο ένα σοβαρό αίτιο του φαινομένου. Πολλοί γονείς δεν μπορούν καν να χειριστούν τον υπολογιστή και δεν έχουν ιδέα τί κάνει το παιδί τους σ’ αυτό και ποιες ιστοσελίδες επισκέπτεται. Πώς να έχουν άποψη; Πώς να προλάβουν έγκαιρα το κακό; Πώς να το εκτιμήσουν και να αναζητήσουν έγκαιρα βοήθεια από ειδικούς;
Να αναφέρουμε εδώ κάποια από τα συμπτώματα του εθισμού των εφήβων στο Διαδίκτυο που θα πρέπει οι γονείς να προβληματιστούν και να ανατρέξουν άμεσα σε κάποιο ειδικό για συμβουλευτική:
1. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου στο Διαδίκτυο (πάνω από δέκα ώρες εβδομαδιαίως), αδυναμία του εφήβου να ελέγξει μόνος του τον χρόνο χρήσης, δεν παραδέχεται την υπερβολή στη χρήση του Διαδικτύου, ενώ όλη του η προσοχή, τα όνειρα αλλά και το χαρτζιλίκι του στρέφεται γύρω απ’ αυτό.
2. Παραμέληση της φροντίδας του εαυτού του: δεν τρέφεται κανονικά, δεν πλένεται, δεν κοιμάται αρκετά, μένει καθηλωμένος στην ίδια θέση για ώρες, παρουσιάζει πονοκεφάλους και οφθαλμολογικά προβλήματα.
3. Ψυχοκοινωνική διέγερση, ακούσια ή εκούσια δακτυλογράφηση των χεριών, το άγχος, η επιθετικότητα προς το οικογενειακό περιβάλλον, καθώς επίσης και η χαμηλή αυτοπεποίθηση.
4. Η έκπτωση στη σχολική του επίδοση, η διάσπαση προσοχής στον σχολικό χώρο και ο επαναπροσδιορισμός των στόχων του και η παραίτησή του από τα μέχρι τώρα εκπαιδευτικά του σχέδια.
5. Η αδιαφορία για οποιαδήποτε άλλη ενασχόληση πέραν του Διαδικτύου που μέχρι τώρα ευχαριστούσε τον έφηβο.
6. Η απομάκρυνση από τις μέχρι πρότινος φιλικές, κοινωνικές και προσωπικές του σχέσεις.
7. Όταν ακούει συζητήσεις ή εκπομπές που αναφέρονται στους κινδύνους χρήσης του Διαδικτύου, αντιδρά αμυντικά κι επιθετικά, υπερασπίζοντας την αντίθετη άποψη.
8. Όταν δεν είναι στο Διαδίκτυο παρουσιάζει ευερεθιστότητα, άγχος κι ανησυχία, ανυπομονησία να επιστρέψει στο δωμάτιό του για να ανατρέξει και πάλι στον υπολογιστή, μελαγχολία, ανηδονία για ο,τιδήποτε άλλο.
9. Ενώ συμβαίνουν τα παραπάνω, ο έφηβος δεν αλλάζει τη στάση του απέναντι στο Διαδίκτυο κι ούτε δείχνει να συνειδητοποιεί τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Να αναφέρουμε τώρα κάποιους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου εκ μέρους των γονέων:
1. Να μην επιτρέπετε σε παιδιά κάτω των 12 ετών τη χρήση του Διαδικτύου.
2. Να τοποθετείτε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, στον οποίο θα έχετε οπτική επαφή με τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται το παιδί.
3. Να είστε οι ίδιοι ενήμεροι για το Διαδίκτυο ώστε να μπορείτε να εποπτεύετε τα παιδιά σας αλλά και να τα συμβουλεύετε κατάλληλα όταν χρειάζεται.
4. Να τους αφιερώνετε χρόνο ώστε να μοιράζεστε τα νέα σας, αλλά και να κάνετε συστηματικά μαζί τους κάποια δραστηριότητα κάθε βδομάδα, κάποιο χόμπυ κτλ.
5. Να τα παροτρύνετε να αναπτύσσουν τις κοινωνικές, φιλικές και προσωπικές τους σχέσεις, να αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους με συγκεκριμένες δραστηριότητες.
6. Να τα ενθαρρύνετε να οργανώνουν εκδρομούλες με την παρέα τους στη φύση, έστω και για κάποιες ώρες. Δείξτε τους ότι η πραγματική ζωή, η πρόκληση, η περιπέτεια, το ενδιαφέρον, το φλερτ, η πλάκα με την παρέα, οι εμπειρίες, είναι έξω από το Διαδίκτυο!
7. Παρατηρούμε τα πολύ μικρά παιδιά, ακόμη και προσχολικής ηλικίας να ασχολούνται με τις ώρες με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Να ζητούν συνεχώς περισσότερα και να επιδιώκουν να αναλώνουν το πλείστο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους σ’ αυτά. Αυτό θα πρέπει να μας ανησυχήσει και θα πρέπει έγκαιρα να το προλάβουμε. Αν δηλαδή το μικρό παιδί κάνει το ηλεκτρονικό παιχνίδι τρόπο ζωής του, αργότερα το πλέον πιθανό θα είναι να παρασυρθεί και τελικά να εθιστεί από το διαδίκτυο. Το να θέσουμε λοιπόν όρια από νωρίς, είναι πολύ σημαντική πρόληψη του φαινομένου! Να εξηγούμε από νωρίς στα παιδιά με απλά λόγια τους κινδύνους που ελλοχεύει το Διαδίκτυο, και να τους υποδεικνύουμε τη λελογισμένη χρήση.
8. Να φροντίζετε οι ίδιοι να αποτελείτε υγιή πρότυπα για τα παιδιά σας, να μην είστε δηλαδή καθηλωμένοι στην οθόνη του υπολογιστή με τις ώρες κι από την άλλη να τους κάνετε κήρυγμα περί αυτού!
9. Να θέσετε αυστηρό κανόνα στους εφήβους σας να σας ενημερώνει αν μιλάει με έναν άγνωστο κι οπωσδήποτε πριν συναντήσει κάποιον από το Διαδύκτιο.
10. Να ελέγχετε τα παιχνίδια που θέλει να παίζει ο έφηβος στο Διαδίκτυο και να τον αποτρέπετε αν δεν τα θεωρείτε κατάλληλα, με φιλικό τρόπο θέτοντας τα επιχειρήματά σας.
11. Να τα ενημερώνετε για την πορνογραφία και την παιδεραστία στον Διαδίκτυο και να τα παροτρύνετε να επισκέπτονται ιστοσελίδες που χαρακτηρίζονται από υγιή σεξουαλικότητα, πχ. του Υπουργείου Υγείας κτλ. Οι έφηβοι, ούτως ή άλλως θα αναζητήσουν πληροφορίες για τη σεξουαλικότητά τους, οπότε ας το κάνουν από την κατάλληλη ιστοσελίδα.
12. Να χρησιμοποιείτε ειδικά φίλτρα στον υπολογιστή που δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε κάποιες ιστοσελίδες, καθώς επίσης να μάθετε πώς θα ανασύρετε το ιστορικό πλοήγησης σε ιστοσελίδες, ακόμη κι αν αυτό έχει διαγραφεί. Αυτά θα γίνουν ευκολότερα για σας αν ζητήσετε τη συνδρομή κάποιου προγραμματιστή.
13. Να απευθύνεστε έγκαιρα σε ειδικούς για συμβουλευτική και παρέμβαση. Η ψυχοθεραπεία σ’ αυτές τις περιπτώσεις βοηθά πολύ να επανακτήσει ο έφηβος τη λειτουργικότητά του, να επανατοποθετήσει τη σχέση του με τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του, να αναλάβει ξανά τους ρόλους που του ανήκουν, αλλά και τη θέση του στην οικογένεια, στο σχολείο και στο φιλικό του περιβάλλον. Αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για να γεφυρωθούν οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ του εθισμένου εφήβου και του περιβάλλοντός του. Σε κάποιες περιπτώσεις, χρειάζεται η συνδρομή και ψυχιάτρου, μια που η φαρμακευτική υποστήριξη, μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητη.
14. Να τολμάτε να αντιμετωπίζετε την πραγματικότητά σας με θάρρος και παρρησία και να μην κρύβεστε πίσω από ευχολόγια του τύπου: «έχω εμπιστοσύνη στα παιδιά μου» ή «δεν πρόκειται να συμβεί σε μας αυτό» ή «ε, εντάξει του αρέσει λίγο παραπάνω αλλά θα το ελέγξει μόνο του» κτλ.
15. Να αποτρέπετε τα παιδιά σας να πηγαίνουν σε Internet café μια που εκεί δεν μπορείτε να ελέγξετε ούτε τον χρόνο αλλά ούτε και το τι ακριβώς κάνουν τα παιδιά σας εκεί. Να περιορίζονται στην χρήση του Διαδικτύου σπίτι σας!
Μετά απ’ όλα όσα σας ανέφερα, αλλά κι όσα θα ακολουθήσουν στην κουβέντα μας, είναι σημαντικό να μη δαιμονοποιήσουμε το Διαδίκτυο και τη χρήση του. Τα οφέλη του στην επιστήμη, στην Τεχνολογία, στην Εκπαίδευση αλλά και στην καθημερινότητά μας, είναι αναμφισβήτητα! Έγκειται πλέον στην δική μας γνώση, ενημέρωση, εκπαίδευση, πρόθεση κι αποφασιστικότητα για την όποια χρήση του. Ο πανικός και η ισοπεδωτική λογική δεν έφερε ποτέ σε κανένα ζήτημα κοινωνικού ενδιαφέροντος, θετικό αποτέλεσμα. Άρα, να μάθουμε μαζί με τα παιδιά, τη σωστή και λελογισμένη χρήση του Διαδικτύου.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας και περιμένω τις ερωτήσεις και τους προβληματισμούς σας!
